Μέρος της προσπάθειας των υποψηφίων στις πανελλαδικές εξετάσεις είναι και η αναζήτηση τρόπων και υποδείξεων με στόχο να γράψουν σωστά, με σύστημα ώστε να επιτύχουν ένα καλύτερο αποτέλεσμα. Αν και η εύρεση τέτοιων πληροφοριών είναι σχετικά εύκολη, εντούτοις είναι πιθανό αρκετές φορές αυτές οι πληροφορίες να δημιουργήσουν περισσότερη σύγχυση, ιδίως όταν αναφερόμαστε σε αλληλοαναιρούμενες προτάσεις.

Εμείς, στην Εκπαιδευτική Κλίμακα, προτιμήσαμε αντί να προχωρήσουμε στην αναπαραγωγή παρόμοιων “εξειδικευμένων” ή θεωρητικών προσεγγίσεων, να απευθυνθούμε σε υποψηφίους προηγουμένων ετών και να καταγράψουμε τις δικές τους προτάσεις και εμπειρίες. Αυτή η επιλογή οδήγησε ίσως στη διαφοροποίησή μας από  επιστημονικά αποδεκτές αναλύσεις, προσεγγίζοντας όμως περισσότερο την πρακτική επίτευξη του επιδιωκόμενου στόχου.

Βέβαια κανένας δεν μπορεί να υποστηρίζει ότι κατέχει “τις μαγικές συνταγές της επιτυχίας”. Ο βαθμός επιτυχίας εξαρτάται απόλυτα από τον κόπο και την προσπάθεια που καταβάλει για την προετοιμασία ο κάθε υποψήφιος. Απλώς θεωρούμε ότι είναι παράλληλα χρήσιμη και κάθε πρόταση που μπορεί να βελτιώσει το τελικό αποτέλεσμα της όλης προσπάθειας στι πανελλήνιες εξετάσεις.

• Κατ΄αρχήν αποφύγετε να διαβάσετε όλα τα θέματα από την αρχή.

Αρκετοί μαθητές μόλις παίρνουν τα θέματα, κοιτάζουν κατευθείαν το τελευταίο θέμα για να διαπιστώσουν πόσο δύσκολο είναι. Αν όντως είναι δύσκολο, τότε απογοητεύονται, και προσπαθούν να γράψουν με άγχος και κατεστραμένη ψυχολογία, καθώς συνειδητοποιούν ότι δεν πρόκειται να γράψουν τόσο καλά όσο πίστευαν. Παράλληλα χάνουν την αυτοσυγκέντρωσή τους, κάτι που οδηγεί στο να κάνουν περισσότερα λάθη, ακόμη και σε ζητήματα που γνωρίζουν.

Ο κανόνας είναι πιο απλός.

Κοιτάμε το πρώτο θέμα-ερώτημα και μόνο. Αν είμαστε σίγουροι ότι το ξέρουμε, το γράφουμε και πηγαίνουμε στο επόμενο. Αν δεν είμαστε σίγουροι, κράταμε κάποιες υποσημειώσεις που θα μας βοηθήσουν αργότερα να το εξετάσουμε, το αφήνουμε και πηγαίνουμε στο επόμενο. Αυτή η διαδικασία επαναλαβμάνεται σε κάθε ερώτημα διαδοχικά μέχρι και το τελευταίο.

Σκοπός είναι να απαντάμε πάντα στα θέματα που γνωρίζουμε, χωρίς να μας απασχολούν τα θέματα που ακολουθούν ή όσα δεν γνωρίζουμε να απαντήσουμε.

Έτσι όταν φτάσουμε στο τέταρτο θέμα θα έχουμε ήδη εξασκηθεί αρκετά με τα προηγούμενα ερωτήματα, ώστε να ανακαλέσουμε γνώσεις και τεχνικές που θα μας βοηθήσουν και στην αντιμετώπιση του “δύσκολου” θέματος. Παράλληλα συνειδητοποιούμε ότι έχουμε ήδη αντιμετωπίσει επιτυχώς αρκετά ερωτήματα,άρα έχουμε συγκεντρώσει ήδη μία σεβαστή βαθμολογία, κάτι που βοηθάει στον να έχουμε και καλύτερη ψυχολογία για τη συνέχεια.

Μην ξεχνάτε βεβαίως ότι έχουμε ήδη ασχοληθεί με τα θέματα και έχουμε κρατήσει κάποιες σημειώσεις στο πρόχειρο, οι οποίες εάν μεταφερθούν στο “καθαρό” είναι ικανές να μας προσφέρουν κάποιες μονάδες, ως μέρος κάποιας σωστής απάντησης.

Στη συνέχεια, ακολουθούμε την ίδια τακτική, στα ερωτήματα που απομείνανε, επιλέγοντας κάθε φορά ,αυτό που εμείς πλέον θεωρούμε πιο βατό.

• Διαβάζουμε κάθε θέμα προσεκτικά και αργά, ώστε να κατανοήσουμε πλήρως τι ζητείται

Κάποιοι συνηθίζουμε μόλις διαβάζουμε ένα ερώτημα να ξεκινούμε αμέσως να γράφουμε αυτό που θεωρούμε ότι χρειάζεται ως απάντηση.

Ίσως όμως να είναι προτιμότερο, αφού κρατήσετε κάποιες σχετικές σημειώσεις στο πρόχειρο, να ελέγξετε πάλι τα ζητούμενα του θέματος. Αποτελούν όντως μέρος της σωστής απάντησης, ή είναι απαντήσεις εκτός θέματος που αρχικά μας φάνηκαν σωστές; Ακόμα όμως και κατά τη διάρκεια της καταγραφής μίας απάντησης, είναι χρήσιμο να επιστρέφουμε και να ξαναδιαβάζουμε το θέμα. Έτσι θα σιγουρεύουμε ότι δεν μας ξέφυγε κάτι σημαντικό και ότι παραμένουμε εντός του ζητουμένου ερωτήματος, χωρίς τον κίνδυνο να βρεθούμε να απαντάμε σε κάτι άλλο διαφορετικό από αυτό που ζητείται.

Δεν χρειάζεται δηλαδή να φτάσουμε σε σημείο, αφού γράψουμε σελίδες ολόκληρες, να διαπιστώσουμε ότι δεν έχουν σχέση με το θέμα και να αναγκαστούμε να τις σβήσουμε, ξεκινώντας πάλι από την αρχή, με περισσότερο άγχος, πίεση και σαφώς λιγότερο διαθέσιμο χρόνο.

• Αφού απαντήσετε κάποιο ερώτημα, διαβάστε άλλη μία φορά την εκφώνηση.

Αρκετοί υποψήφιοι μόλις ολοκλήρωναν την απάντηση σε κάποιο ερώτημα προχωρούσαν αμέσως σε επόμενο ερώτημα. Αφού παρέδιδαν το γραπτό και συζητούσαν με συνυποψηφίους τους τα ερωτήματα, συνειδητοποιούσαν ότι είχαν παραλείψει κάποιες απαντήσεις!

Αρκετά ερωτήματα είναι “διπλά” του τύπου, “να αναφέρετε ….. και να εξηγήσετε…”. Κάποιος υποψήφιος που απορροφάται προσπαθώντας να μην ξεχάσει κάτι και να αναφέρει αυτά που ζητούνται, μόλις τα καταφέρει έχει την αίσθηση ότι ολοκλήρωσε την απάντηση και προχωράει στο επόμενο ερώτημα. Δυστυχώς όμως για αυτόν, παρέλειψε το τμήμα του ερωτήματος που ζητούσε και να “εξηγήσει”.

Αφού λοιπόν ολοκληρώσετε την απάντηση σε κάποιο ερώτημα, δεν κάνει και τόσο μεγάλο κόπο να διαβάσετε την εκφώνηση για ακόμη μία φορά. Εάν αυτά που γράψατε είναι τα σωστά τότε θα αισθανθείτε πολύ καλύτερα για τη συνέχεια, καθώς ολοκληρώσατε πλήρως την απάντηση του ερωτήματος. Εάν διαπιστώσετε ότι έχετε παραλείψει κάτι, θα έχετε την ευχέρεια και το χρόνο να το συμπληρώσετε χωρίς κάποιο ιδιαίτερο άγχος! Και σίγουρα, δεν θα βρετείτε στη δυσάρεστη θέση να έχετε παραλείψει απαντήσεις που ήδη γνωρίζετε

• Ερωτήσεις που φαίνονται γνωστές και εύκολες, χρειάζονται περισσότερη προσοχή

Συχνά σε ερωτήσεις που μας φαίνονται γνωστές – εύκολες δεν δίνουμε την απαραίτητη προσοχή και απαντάμε σχεδόν απερίσκεπτα και γρήγορα. Έτσι όμως ξεφεύγουν ορισμένες λεπτομέρειες της ερώτησης. Μία λέξη που λείπει ή άλλαξε ίσως να διαφοροποιεί όλο το πνεύμα της ερώτησης, κάτι που συμβαίνει πολύ συχνά σε ερωτήσεις Σωστού-Λάθους.

Επίσης πολύ συχνά, σε ζητήματα που τα ξέρουμε και μας φαίνονται εύκολα, απαντάμε αμέσως, γρήγορα και χωρίς την απαραίτητη προσοχή. Συνήθως όμως όταν “¨ξεθαρρεύουμε”, έρχεται και το λάθος, όπως κάποιο λάθος σε πράξεις, τύπους, σε παράγραφο, ρήμα ή πρόταση κειμένου.

Διαβάζουμε λοιπόν με την ίδια σοβαρότητα όλες τις ερωτήσεις, και σκεφτόμαστε καλά τις απαντήσεις, ώστε να είμαστε σίγουροι πως αυτό που γράφουμε είναι πραγματικά αυτό που μας ζητείται.

• Χρησιμοποιείστε λειτουργικά το πρόχειρο (τις τελευταίες σελίδες του τετραδίου)

Δεν υπάρχει κάποιος κανόνας για το αν πρέπει πρώτα λύνουμε τα θέματα στο πρόχειρο ή όχι. Κάθε μαθητής διαμορφώνει το δικό του τρόπο. Εάν κάποιος είναι σίγουρος για την απάντηση μπορεί να απαντήσει κατ’ ευθείαν στο καθαρό. Αν όχι, τότε μάλλον θα δοκιμάσει στο πρόχειρο.

Το βέβαιο είναι ότι κάποια στιγμή, όλοι χρειάζεται να χρησιμοποιήσουν το πρόχειρο.

Διαβάζοντας ένα θέμα μας έρχονται διάφορες σκέψεις που ακόμα ίσως να μην είμαστε σε θέση να εξακριβώσουμε κατά πόσο χρειάζονται ή εάν σχετίζονται με το θέμα. Προφανώς είναι αρκετά χρήσιμο να καταγράφουμε κάπου αυτές τις σκέψεις, ώστε να έχουμ αργότερα την ευχέρεια να ελέγξουμε τη χρησιμότητά τους καθώς και τον τρόπο που θα τις αξιοποιήσουμε.

Αυτό ακριβώς κάνουμε στο πρόχειρο. Καταγράφουμε και ελέγχουμε τις σκέψεις μας.

Έτσι στην έκθεση επιλέγουμε τα επιχειρήματα που θα χρησιμοποιήσουμε, αλλά και τη σειρά με την οποία θα τα παρουσιάσουμε, ενώ στα μαθηματικά, ελέγχουμε με πράξεις, αν η σκέψεις μας οδηγούν στο ζητούμενο.

Το βασικό ερώτημα βέβαια παραμένει, αν δηλαδή πρέπει να λύνουμε πρώτα ολόκληρο το θέμα στο πρόχειρο και μετά να το αντιγράφουμε στο καθαρό, ή όχι.

Η απάντηση ίσως να γίνει πιο εύκολη, αν θεωρήσουμε το πρόχειρο σαν το θρανίο και το τρόπο που το χρησιμοποιούν οι μαθητές όλη τη χρονιά. Σε κάθε διαγώνισμα έχουν την τάση να μουντζουρώνουν στο θρανίο, να σημειώνουν μία λέξη που τους παραπέμπει κάπου, να κάνουν πράξεις, να γράφουν κάποιο τύπο που ίσως να ξεχάσουν, να ξεκινήσουν την αρχή από μία παράγραφο που σκέφτονται να αναπτύξουν.

Πάντως σχεδόν κανένας μαθητής δεν γράφει στο θρανίο ολόκληρα θέματα με σκοπό να τα αντιγράψει μετά στο καθαρό.

Κάπως έτσι πρέπει να είναι και η χρήση του πρόχειρου. Δεν χρειάζεται να τα γράφουμε όλα πρώτα εκεί. Γράφουμε στο πρόχειρο ότι και όσα χρειαζόμαστε μέχρι να πάρουμε μπρός και να είμαστε σίγουροι για την ορθότητα αυτών που θα γράψουμε στη συνέχεια. Αν δεν νοιώθουμε άνετα αλλιώς, τότε ναι, θα χρειαστεί να γραφτούν πρώτα όλα στο πρόχειρο. Η επιλογή είναι φυσικά των μαθητών, αρκεί να μην ξεχαστούν και σπαταλήσουν πολύ χρόνο.

• Προσέξτε την εμφάνιση του γραπτού σας

Είναι γεγονός πως οι περισσότεροι μαθητές σήμερα, δυστυχώς δεν γνωρίζουν πως πρέπει να γράφουν ένα διαγώνισμα, ώστε να έχει πλήρη και ολοκληρωμένη μορφή.

Συνήθως παραδίδονται γραπτά, πολλές φορές ανορθόγραφα, με ελλείψεις και λάθη στη γραμματική, σαφώς μή εμφανίσιμα και αρκετές φορές με ασυναρτησίες και ασύνδετες σκέψεις. Βέβαια δεν υπάρχουν μονάδες για την εμφάνιση του γραπτού, επηρεάζουν όμως σημαντικά τους βαθμολογητές, όπου μέσα στο ‘χάος’ ξεχωρίζει ένα προσεγμένο γραπτό.

Σε αυτήν την κατεύθυνση προσέξτε λίγο τα γράμματα που κάνετε (ιδίως στην πρώτη σελίδα η οποία είναι η βιτρίνα του γραπτού).

Είναι τα σχήματα καθαρά και μεγάλα ή πρόκειται για προχειροδουλειά;

Χρησιμοποιείτε όργανα για να κάνετε σχήματα ή τα κάνετε με το χέρι; (αλήθεια υποστηρίζετε ακόμα ότι μπορείτε να κάνετε ένα κύκλο με το χέρι και χωρίς διαβήτη;).

Ξεχωρίζουν οι προτάσεις και οι παράγραφοι στα όσα γράφετε; Μήπως έχετε την τάση να γράφετε και έξω από τα περιθώρια των σελίδων ή να στριμώχνεται τις λέξεις για να χωρέσουν όλα σε μία σειρά;

Απαντάτε τα ερωτήματα το ένα κάτω από το άλλο όπως πρέπει ή μήπως “αξιοποιείτα” όλη τη σελίδα, γράφοντας σε στήλες ή όπου βρείσκετε κενό χώρο

Και το πιο σημαντικό. Αφήνετε 2-3 κενές σειρές ανάμεσα στα ερωτήματα που απαντάτε, ώστε να ξεχωρίζουν. Βοηθάει και εσάς να βρίσκετε γρήγορα στοιχεία από προηγούμενα ερωτήματα, αλλά προσφέρει και διαθέσιμο – αξιοποιήσιμο χώρο να συμπληρώσετε κάτι που σκεφτήκατε αργότερα

• Κατανοήστε την ‘φιλοσοφία’ του τρόπου απάντησης

Στην αρχή κάθε απάντησης, πάντα αναφέρουμε το ερώτημα που αναπτύσσουμε.

Σαφώς και δεν χρειάζεται να γράφουμε τις απαντήσεις με τη σειρά. Μπορούμε να ξεκινήσουμε από το “Θέμα 1γ” να συνεχίσουμε στο “Θέμα 4β” και μετά να επιστρέψουμε στο “Θέμα 1α”. Για αυτό το λόγο είναι σημαντικό να αναφέρουμε σε το θέμα που αναπτύσσουμε.

Μην θεωρείτε πως είναι υποχρέωση του βαθμολογητή να καταλάβει τί έχετε εσείς στο μυαλό σας, και να ξεχωρίζει που αρχίζει και που τελειώνει η απάντηση σας σε κάποιο ερώτημα. Εάν η απάντηση που γράφετε, είναι μέρος τις απάντησης και στο “α” και στο “γ” ερώτημα, πώς θα ξέρει σε ποιο ερώτημα εσείς αναφέρεστε; Πώς θα το προσμετρήσει ως σωστό μέρος της λύσης και στα δύο ερωτήματα, εάν δεν το έχει υποδείξει κάποιος; Και βεβαίως πώς θα γνωρίζετε και εσείς οι ίδιοι σε ποια ερωτήματα έχετε ήδη απαντήσεις και ποια έχουν απομείνει;

Αυτή η καταγραφή σας βοηθάει και σε μία ακόμη περίπτωση. Εάν αργότερα αφού απαντήσατε το “θέμα 3β”, θυμηθήκατε κάτι που θέλετα να συμπληρώσετε στο “θέμα 2α” δεν χρειάζετε να προσπαθήσετε να στριμώξετε τις προτάσεις που θυμηθήκατε με μικρά γράμματα σε μία σειρά που βρήκατε. Επιστρέψτε στο τέλος στο “Θέμα 2α” και συμπληρώστε κάποια παραπομπή όπως “συνεχίζεται μετά το θέμα 3β” ή κάτι παρόμοιο. Μετά το θέμα 2α ξεκινήστε καινούργια παράγραφο και σημειώστε ότι πρόκειται για τη ‘Συνέχεια του ερωτήματος 2α’.

Στην ουσία δεν αφήνουμε τίποτα στην τύχη. Εξηγούμε οτιδήποτε κάνουμε, βάζουμε τίτλους και αναφορές και στην ουσία προσπαθούμε να κάνουμε τη δουλειά του βαθμολογητή λίγο πιο εύκολη.

• Δεν υπάρχει θέμα που δεν γνωρίζετε την απάντηση!

Για το τέλος αφήσαμε το πιο παράλογο. Είναι δυνατό να γνωρίζουν όλοι οι μαθητές όλες τις απαντήσεις; Σαφώς και όχι. Αρκετά συχνά σε κάποια ερωτήματα δεν ξέρουμε τί να γράψουμε είτε επειδή δεν διαβάσαμε τη συγκεκριμένη ενότητα, είτε επειδή ‘κόλλησε το μυαλό’.

Το θέμα είναι πως ακόμα και σε θέματα που δεν γνωρίζουμε όλη την απάντηση, σίγουρα έχουμε κάποιες ιδέες.

Η παρότρυνση η δική μας είναι να γράφετε αυτές τις ιδέες σας.

Μην αφήνετε κάποιο θέμα κενό από απάντηση. Αν αφήσετε κάποιο θέμα χωρίς απάντηση, το σίγουρο είναι ότι δεν πρόκειται να πάρετε καμία μονάδα σε αυτό. Αν γράψετε κάτι, που ίσως να θεωρείτε ότι είναι και λάθος, δεν έχετε να χάσετε απολύτως τίποτε! Αν όμως αυτό που γράφετε είναι μέρος της απάντησης, τότε σίγουρα θα πάρετε και τις μονάδες που του αναλογούν.

Εκτός εάν θέλετε και εσείς να μένετε με το παράπονο ότι το είχατε στο πρόχειρο σωστό, αλλά δεν ήσασταν σίγουρος/η και για αυτό δεν το περάσατε στο καθαρό.

Όπως καταλαβαίνετε και εσείς οι πανελλήνιες εξετάσεις φαίνεται να έχουν και να ακολουθούν τη δική τους φιλοσοφία. Η ουσία είναι πως οι πανελλήνιες είναι ένα είδος εξετάσεων και ακολουθούν τη φιλοσοφία που επικρατεί σε κάθε είδους εξετάσεις και γραπτούς διαγωνισμούς.

Σαφώς και δεν δίνεται ανάλογη σημασία για το συγκεκριμένο ζήτημα στα σχολεία. Η εξήγηση πως στα σχολεία προσφέρονται γενικές και αναγκαίες γνώσεις και δεν πρέπει να στοχεύει αποκλειστικά και μόνο στην επιτυχία στις εξετάσεις, προφανώς και δεν ευσταθεί. Οι πανελλήνιες εξετάσεις είναι μέρος της σχολικής εκπαίδευσης και τα σχολεία οφείλουν να προετοιμάσουν τους μαθητές τους όσο το δυνατό καλύτερα και από όλες τις πτυχές για το συγκεκριμένο θέμα.

Ελπίζουμε τα προηγούμενα να βοηθήσουν τη προσπάθεια σας για όσο το δυνατόν καλύτερη παρουσία στις πανελλήνιες εξετάσεις. Αφήνουμε μόνο μία παράκληση για το τέλος.

• Όταν τελειώσετε και με το τελευταίο ερώτημα, μη σηκωθείτε να φύγετε αμέσως.

Αφού τελειώσατε καθίστε λίγο ακόμα. Ηρεμήστε, χαλαρώστε και ρίξτε ακόμα μία ματιά στα θέματα. Κάνετε έναν έλεγχο αν απαντήσατε όντως σε όλα τα θέματα όπως νομίζετε. Μήπως ξεχάσατε να γράψετε κάποιο θέμα ή κάποιο ερώτημα, ενώ έχετε την εντύπωση ότι το έχετε γράψει.

Αν διαπιστώσατε ότι θέλετε να προσθέσετε κάτι, έχετε το χρόνο για να το κάνετε.

Αν δεν διαπιστώσατε καμία εκκρεμότητα της τελευταίας στιγμής, μπορείτε να αποχωρήσετε ήρεμοι και χαλαροί, καθώς έχετε κάνει ό,τι καλύτερο μπορούσατε